Барысаў.Касцёл Нараджэння Найсвяцейшай Панны Марыі.
На вул. 3-га Інтэрнацыянала, з боку ад старажытнай гандлёвай плошчы Стара-Барысава. Пабудаваны ў 1823 г. з цэглы намаганнямі ксяндза А. Гзоўскага (фундатар гарадскі староста А. Казаноўскі) на месцы драўлянага касцёла Дзевы Марыі (Фарнага) 1642 г., які згарэў у 1806 г. Перабудаваны ў 1836—37 гг. Пасля паўстання 1863—64 гг. закрыты, у 1899 г. адноўлены. У час пажару ў 1900 г. касцёльныя будынкі згарэлі. Пры касцёле існавалі парафіяльная і павятовая школы.
Храм пабудаваны ў стылі позняга класіцызму паводле канона 3-нефавай 2-вежавай базілікі. У 2-й палове 19 ст. бакавыя вежы знесены і па цэнтры фасада ўзведзена масіўная 5-ярусная (2 васьмерыкі на 3 чацверыках) вежа-званіца з высокім гранёным шпілем і крыжам ажурнай мастацкай коўкі. Першапачаткова ўваходны партал быў вырашаны манументальным класіцыстычным порцікам, у 1830 г. замест калон узведзена вежа, у яе ніжнім ярусе створаны 3 арачныя ўваходы, аформленыя класічнымі пілястравымі парталамі з 3-вугольнымі франтонамі, цэнтральны з якіх фланкіраваны 2 ярусамі арачных экседраў. Бакавыя нефы на фасадзе вылучаліся магутнымі арачнымі аконнымі праёмамі і прамавугольнымі парапетамі ў завяршэнні. Аб'ём цэнтральнага нефа больш высокі, накрыты 2-схільным дахам, які над прамавугольнай апсідай утварае 3-вугольны франтон, завершаны чацверыковай сігнатуркай. У верхняй частцы сцен цэнтральнага нефа размешчаны паўкруглыя люкарны, бакавыя фасады рытмічна расчлянёны арачнымі аконнымі праёмамі і буйнымі пілястрамі ў прасценках, апяразаны шырокім карнізам на дэнтыкулах.
Унутраная прастора падзелена на нефы магутнымі архаічнымі канеліраванымі калонамі дарычнага ордэра, якія падтрымліваюць высокі, буйна члянёны антаблемент з трыгліфным фрызам. Цэнтральны неф быў перакрыты цыліндрычным скляпеннем на падпружных арках, бакавыя — крыжовымі. Над уваходам — хоры, пад будынкам — склепы.
У галоўным алтары, вырашаным 4-калонным порцікам з разарваным франтонам, знаходзіўся цудатворны абраз Маці Божай.
А.М. Кулагін
Каталіцкія храмы на Беларусі