Помнікам езуіцкага храмабудаўніцтва.
Найбольш познім помнікам езуіцкага храмабудаўніцтва паўночнага рэгіёну Беларусі з'яўляецца касцёл св. Тадэвуша ў маёнтку Лучай былога Віленскага ваяводства, які з 1731 г. належаў Агінскім. Велічная трохнефавая крыжова-купальная базіліка з двухвежавым фасадам-нартэксам змуравана ў 1766—1777 гг. па фундацыі Тадэвуша Агінскага і яго жонкі Эльжбеты (з Пузынаў), асвячона ў 1777 г. віленскім біскупам Феліксам Тавяньскім.

Лучайская святыня шмат у чым нагадвае зруйнаваны полацкі касцёл езуітаў: аднолькавая колькасць апорных слупоў базілікі і канструкцыйна выяўлены двухвежавы фасад-нартэкс, у якім першае гарызантальнае чляненне праходзіць на ўзроўні карніза цэнтральнага нефа. Ёсць і пэўныя адрозненні ў тэктоніцы збудаванняў: алтарная частка лучайскага касцёла мае лучковае, а не прамавугольнае завяршэнне, а крылы трансепта не выступаюць за межы прамавугольнага плана. Самае ж істотнае — купал на сяродкрыжжы схаваны ў канструкцыі двухсхільных дахаў і звонку не выяўлены. Сухаватая рацыянальнасць кананічнай кампазіцыі гэтай езуіцкай базілікі, выкарыстанне ў яе дэкаратыўнай пластыцы дарычнага ордэра, характэрнага для класіцызму, важкаватасць вянчаючых мас збудавання сведчаць пра пэўны заняпад высокага віленскага барока і пераход да новай плыні, так званага барочнага класіцызму, знітаванага з эпохай Асветніцтва ў Заходняй Еўропе. Невыпадкова М.Маралёўскі звязваў стылістыку і нават аўтарства лучайскага касцела з іменамі вядомых архітэктараў пераходнага перыяду ад барока да класіцызму — Тамаша Жаброўскага і Карла Спампані. У 1770-я гг. К. Спампані быў цесна звязаны з Віленскай акадэміяй езуітаў, дзе выкладаў архітэктуру.

Т.В. Габрусь
Мураваныя харалы
Мінск, "Ураджай", 2001