Вілейска-Мінская водная сістэма — сістэма каналаў і вадасховішчаў, прызначаная для водазабеспячэння прамысловасці і камунальнай гаспадаркі Мінска, добраўпарадкавання прыгараднай зоны. Пачатак будаўніцтва — 1968 г., увод у эксплуатацыю — 15 студзеня 1976 г. Абслугоўваючы персанал ~300 чалавек. Галоўны канал на вытоку з Вілейскага вадасховішча Галоўны канал Вілейска-Мінскай воднай сістэмы Мінск размешчаны на самым водападзеле басейнаў Чорнага і Балтыйскага мораў, у верхнім цячэнні Свіслачы. Аб'ём сцёку Свіслачы ў сярэдні па воднасці год складае 167 млн м³ вады (5,3 м³/сек), а ў малаводны год гэта велічыня змяншаецца ў больш за 2 разы. Яшчэ ў сяр. XIX ст. водазабеспячэнне і воднае добраўпарадкаванне было праблемай горада. За першыя дзесяцігоддзі пасля Другой сусветнай вайны Мінск вырас у буйны прамысловы і культурны цэнтр з больш як мільёнам жыхароў. Колішнія праблемы абвастрыліся, сцёк Свіслачы недастатковы для Мінска сяр. XIX ст., пагатоў не задавальняў патрэб буйнога горада — прамысловыя прадпрыемствы, у тым ліку трактарны, аўтамабільны, мотавелазавод, завод аўтаматычных ліній і інш. карысталіся для тэхнічных патрэб артэзіянскай вадою з падземных гарызонтаў, запасы якой абмежаваныя, пагатоў, артэзіянская вада ў першую чаргу мусіла прызначацца для водазабеспячэння насельніцтва. Праходзіць па Вілейскім, Маладзечанскім, Мінскім і Пухавіцкім раёнах. У сістэму ўваходзяць Вілейскае вадасховішча (на рацэ Віліі, плошча 64,6 км², аб'ём 238 млн м³), дзе забяпечваецца назапашванне веснавой вады з басейна Віліі; злучальны канал (даўжыня 62 км), на якім для захавання і паляпшэння навакольнага асяроддзя і натуральных вадаёмаў пабудаваны дзюкеры, акведукі, ліўневыя і водаспускі, грэблі і іншыя гідратэхнічныя збудаванні; вадасховішчы: Заслаўскае, Крыніца, Дразды, зарэгуляваны ўчастак ракі Свіслач ніжэй Мінска да ўпадзення ў яе ракі Волмы. На злучальным канале размешчана 6 помпавых станцый, з іх 5 для пад'ёму вады. https://be.wikipedia.org/wiki/

Філіял “Вязынка” заснаваны паводле пастановы ЦК КП(б)Б і СНК БССР ад 04.08.1945 № 1139-292 “Аб увекавечанні памяці Народнага паэта Беларусі Янкі Купалы”, адкрыты для наведвальнікаў 20.06.1948. У 1972 г. створаны Купалаўскі мемарыяльны запаведнік “Вязынка” (агульная плошча 21 га). Менавіта тут, у колішнім маёнтку Вязынка, нарадзіўся Ясь Луцэвіч, будучы Народны паэт Беларусі Янка Купала (1882 – 1942). На тэрыторыі запаведніка знаходзяцца рэчка Вязынка, якая дала назву мясцовасці, рэшткі былога маёнтка Замбжыцкіх: дом хатковых, свіран, хатка дваровых, стаў, стары сад, – а таксама гарадзішча культуры штрыхаванай керамікі II–IV стст. н. э., валуны з высечанымі на іх радкамі з твораў Янкі Купалы, крыніца, дуброва, пасаджаная беларускімі пісьменнікамі да 100-годдзя з дня нараджэння паэта, помнік паэту (скульптар З. Азгур), малыя архітэктурныя формы, узгорыстыя і лясістыя ваколіцы, якія з’яўляюцца прыроднай экспазіцыяй гісторыка-культурнага ландшафту, што адыгрывае вялікую ролю ў творах Песняра. У 1972 г. паводле архіўных дакументаў і ўспамінаў старажылаў Вязынкі рэстаўравана хата, у якой у 1882 г. нарадзіўся будучы паэт, створана новая экспазіцыя (мастакі Э. Агуновіч, У. Капшай). У 2012 г. да 130-годдзя з дня нараджэння Янкі Купалы праведзена мадэрнізацыя літаратурна-дакументальнай часткі экспазіцыі (мастак Г. Чысты), што прысвечана нараджэнню чалавека і нараджэнню паэта і ахоплівае адпаведна перыяд з 1882 па 1904 г. – час станаўлення асобы Яна Луцэвіча. Кожны экспазіцыйны комплекс суправаджаецца паэтычнымі радкамі Янкі Купалы і фрагментамі яго аўтабіяграфічных лістоў. У экспазіцыі выкарыстаны алічбаваныя матэрыялы: рукапісы Янкі Купалы і фатаграфіі з фондаў Дзяржаўнага літаратурнага музея Янкі Купалы; копіі дакументаў з Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі. У пакоі, дзе ў 1881–1883 гг. жыла сям’я Луцэвічаў, і сенцах узноўлены тагачасны інтэр’ер. Атмасферу даўняга побыту ствараюць аўтэнтычныя рэчы канца ХІХ. http://kupala-museum.by/muzey

Белару́скі дзяржа́ўны цырк знаходзіцца на праспекце Незалежнасці ў горадзе Мінску. Умяшчальнасць залы цырка — 1667 месцаў, цырк разлічаны для паказу нумароў розных жанраў — ад воднай феерыі да паветраных нумароў. Першы ў Беларусі цырк быў адкрыты на Саборнай плошчы (цяпер плошча Свабоды) 16 лістапада 1884. Гэта быў стацыянарны драўляны цырк — «Цырк братоў Нікіціным» на 800 месцаў, пабудаваны Аляксандрам Бачаравым па замове Пятра Нікіціна. Першым дырэктарам Мінскага цырка стаў вядомы прадпрымальнік і цыркавы артыст Пётр Аляксандравіч Нікіцін. Цырк братоў Нікіціных неаднаразова рэканструяваўся і перамяшчаўся па раёнах горада. У 1930 годзе на яго базе ў Гарадскім садзе (цяпер парк ім. Горкага) быў пабудаваны цырк-шапіто на 1200 месцаў. Цырк быў разбураны 25 чэрвеня 1941 г. у час бамбардзіроўкі горада фашысцкай авіяцыяй. Цыркавая трупа была эвакуіравана ў Маскву, затым у Омск. 7 лістапада 1941 года Беларускі цырк даў першае прадстаўленне для байцоў, якія сыходзяць на фронт. У 1946 годзе дырэктар цырка Барыс Яфімавіч Кабішчар заняўся аднаўленнем цырка на ранейшым месцы. Адноўлены цырк-шапіто быў падораны Мінску горадам Арлом і меў 1200 глядзельных месцаў. Будаўніцтва новага стацыянарнага зімовага цырка пачалося ў кастрычніку 1954 года. Пабудаваны ён быў па праекце архітэктара У. А. Жукава на перакрыжаванні водна-зялёнага дыяметра Мінска (р. Свіслач і зялёная зона ўздоўж яе поймы) і пр. Незалежнасці. Уяўляе сабой круглае купальнае збудаванне з прамавугольным у плане трохпавярховым службовым корпусам. Галоўны фасад аформлены каланадай карынфскага ордара. Глядзельная зала мае арэну (дыяметр 13 м), 1668 месц, размешчаных амфітэатрам; аснашчана сучаснай тэхнічнай і цыркавой апаратурай. Вакол відовішчнай часткі знаходзіцца фае і гардэробы, памяшканні для артыстаў і абслуговага персаналу, залы для рэпетыцый, спецыяльныя памяшканні для жывёлы. У лютым 1959 года Беларускі дзяржаўны цырк адкрыўся з першым паказам.

Лошыца – нейкім дзівам часткова ацалелы сядзібна-паркавы комплекс у межах жылой і прамысловай забудовы Менску. Маёнтак з XVI ст., цэнтр гаспадарчага і культурнага жыцця ў XVIII–XIX ст. Палац Прушынскіх-Любанскіх, капліца-пахавальня, цэлы шэраг вытворчых будынкаў. У гісторыі Лошыцы хапала як радасных, так і трагічных падзеяў. Перадапошні гаспадар з-за няшчаснага кахання не змог тут заставацца і назаўсёды пакінуў родную мясціну. У 1930-я гады ў лошыцкім яры чэкісты расстрэльвалі людзей, а ў самой сядзібе рыхтавалі дыверсантаў для закідкі ў суседнюю Польшчу. У незалежнай Беларусі сядзіба адноўленая і пераўтвораная ў музей, парк дагледжаны. Лошыцкі маёнтак стаў адным з культурных цэнтраў сталіцы.

Пабудаваны цераз дарогу ад каталіцкіх могілак ў 1910—11 гг. з цэглы на парафіяльныя сродкі. Узняты на высокі цокаль, выкладзены магутнымі вапняковымі квадрамі. Да адкрыцця ў 1994 г. выкарыстоўваўся як гандлёвы склад. Дзейнічае. Помнік архітэктуры неараманскага стылю. У аснове аб'ёмна-прасторавага вырашэння — 3-нефавая 2-вежавая базіліка з трансептам і 5-граннай апсідай з сакрысціямі. Галоўны фасад фланкіраваны 2-яруснымі чацверыковымі вежамі (шатровыя завяршэнні не захаваліся); аб'ём нартэкса на ўсю шырыню запоўнены магутным перспектыўным парталам і акном-ружай над ім. У прасценках высокіх арачных нефавых вокнаў-трыфорыумаў ступеньчатыя контрфорсы. Спічасты сілуэт ствараюць 2-схільныя шчыты тарцовых фасадаў. У адпаведнасці са стылем у аснову ўсіх праёмаў пакладзена форма паўцыркульнай аркі. Сцены крапаваны аркатурнымі паясамі, нішамі-экседрамі, апяразаны прафіляванымі карнізамі. Прастора інтэр'ера 2 радамі слупоў расчлянёна на нефы, перакрытыя цыліндрычнымі скляпеннямі. Над уваходам — галерэя хораў. Крыніца: А.М. Кулагін Каталіцкія храмы на Беларусі Мінск, Беларуская Энцыклапедыя, 2000

Касцёл з’яўляецца прыкладам нацыянальнага архітэктурнага мадэрна, які часта называюць «закапанскім» стылем, што панаваў у міжваеннай Другой Рэчы Паспалітай у 1920-30я гады. Гэты стыль пазычыў рысы і прыёмы будаўніцтва ў народнага дойлідства і ўвёў іх у прамысловы зварот. Храмы пабудаваныя ў «закапанскім» стылі звычайна драўляныя ці каменна-драўляныя і нагадваюць пабудовы больш ранніх часоў. Будаўніцтва касцёла ў Дайлідках было скончана ў 1929 годзе, таксама касцёлы ў падобным стылі былі ўзведзены ў Заастравеччы, Барозаўцы, вёсцы Далёкія і інш.

Беларускі Дзяржаўны музэй народнай архітэктуры і побыту, навукова-даследчая і культурна-асветніцкая ўстанова, якая вывучае, збірае, даследуе, зберагае, экспануе, прапагандуе і папулярызуе калекцыі рэліквій канца 17 — пач. 20 ст. (помнікі народнага дойлідства, прадметы побыту, творы дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і інш.), якія характарызуюць матэрыяльную і духоўную культуру беларусаў. Заснаваны паводле пастановы СМ БССР ад 9.12.1976. Размешчаны за 12 км на ПдЗ ад Мінска, каля Воўчкавіцкага вадасховішча, на абалонах вярхоўяў рэк Пціч і Менка, паміж вёскамі Азярцо, Воўчкавічы, Гарадзішча і Строчыца (Мінскі раён). Плошча каля 210 га. Зямельны ўчастак музея з'яўляецца ландшафтным помнікам прыроды. На яго тэрыторыі знаходзяцца круганныя могільнікі — старажытныя валатоўкі. Галоўны прынцып стварэння музея — этнічны. З улікам асноўных этнаграфічных рэгіёнаў Беларусі запланаваны падзел экспазіцыі на 7 сектараў: «Цэнтральная Беларусь», «Паазер'е», «Падняпроўе», «Панямонне», «Усходняе Палессе», «Заходняе Палессе» і «Мястэчка» (народная архітэктура і побыт беларускіх мястэчак 16—19 стагоддзяў). Запланаваныя таксама сектары «Унікальныя помнікі» і «Хутар». У асобную запаведную зону вылучаны в. Строчыца, раннеславянскае гарадзішча на р. Менцы і прыродныя помнікі. Ландшафт зямельных участкаў сектараў музея адпавядае прыродна-ландшафтным асаблівасцям адпаведных рэгіёнаў Беларусі. Экскурсійны маршрут працягласцю каля 3 км звяжа сектары ў адзінае цэлае і дазволіць прасачыць адзінства і этнічныя адметнасці кожнага з іх...... Крыніца: Г.А. Ткацэвіч Архітэктура Беларусі Мінск, Бел. Энц. 1993

Першы храм i кляштар піяраў у Лідзе былі пабудаваныя ў 1757-58 па фундацыі падстолiя ВКЛ Iгната Сцыпiёна дэ Кампа (1756). У 1758 піярамі была адкрыта бясплатная публiчная школа. А ў 1770 у куплёным з дапамогай кс. Аляксандра Волмера фальварку Пастаўшчына пачалiся прыгатаваньнi да пабудова калегiюму. У 1772 пры калегіюме працавалi 8 пiярскiх капланаў. У 1775 школа была зацверджана Варшаўскiм сеймам. У 1795 пасьля "рэвалюцыйнага" казаньня а. Ваўрынец Адамовiч папаў пад арышт, а ў 1799 частка кляштарных будынкаў была канфіскаваная для гарнiзоннай царквы расейскага войску. У 1797-1825 быў пабудованы сучасны мураваны храм. У 1801 кс. Казiмiр Нарбут пасвяціў вугольны камень. Сама святыня была асвячона ў гонар св. Язэпа Каласанта толькі праз 20 гадоў - у 1820. Пасля падаўлення паўстання калегіюм піяраў быў зачынены (1834). Сам кляштар быў зачынены i перададзены праваслаўным у 1843. У 1845 а. Язафат Вайшвiла пабудаваў шпiталiк (для "дзядоў") пры гарадскiх могiлках. Пасля падаўлення паўстання К. Каліноўскага ў 1863 касцёл зачынены, будынак перададзены пад праваслаўную царкву. У 1888 у кляштары размяшчаецца праваслаўнае духавенства. Помнік архітэктуры класіцызму з выкарыстаннем дарычнага ордэра. Класічны храм-ратонда перакрыты паўсферычным купалам з 8-гранным ліхтаром. Да круглага аб'ёму па восі ўсход—захад далучаюцца больш нізкія прамавугольныя прытвор з 4-калонным порцікам і 2-павярховыя сакрысціі, з поўдня і поўначы — невялікія рызаліты. Порцік і рызаліты завершаны 3-вугольнымі франтонамі, сцены прарэзаны высокімі прамавугольнымі аконнымі праёмамі. Унутры па перыметры залы размешчана 8 пар дарычных калон, якія нясуць спрошчаны антаблемент. Па папярочнай восі храма — бакавыя ўваходныя парталы. Столь размалявана ў тэхніцы грызайль з імітацыяй кесонаў і разетак. Пры ўваходзе ў храм знаходзіцца мемарыяльная пліта з партрэтным медальёнам і надпісам. Побач з храмам размешчаны мураваныя 1-павярховы кляштарны корпус і званіца. Крыніцы: o. Jan Fibek А.М. Кулагін

Першы драўляны касцёл у Ваверцы быў пабудаваны ў 1413 годзе па фундацыі пана Міхала Галгіновіча і першапачаткова асвечаны пад тытулам Найсвяцейшай Тройцы (гэта першае гістарычнае ўзгадванне вёскі ў пісьмовых крыніцах). У 1500 годзе тут вядомыя ўжо дзве парафіі — у Вялікай (Старой) і Малой Вавёрках. Пасля Галгіновічаў вёскай уладарыў Мікалай Юндзіловіч, з 1522 г. — Косцевічы, потым Галеўскія. У 1570 Вавёрка атрымала статус мястэчка Лідскага павета. У сярэдзіне XVІ ст. пры касцёле ў Вялікай Вавёрцы дзейнічалі тры альтарыі. Пры гэтым парафія ў Вялікай Вавёрцы лічылася адной з самых багатых у Віленскай дыяцэзіі, а парафія ў Малой — «убогай». У 1568 г. парафія была пераведзена ў кальвінізм, але з 1648 года, дзякуючы езуітам, якія заснавалі тут сваю місію, зноў стала каталіцкай. Адроджаная святыня была пераасвечана пад тытулам Св. Фрашцішкі. З гэтага часу ў гістарычных дакументах знікаюць звесткі аб парафіі ў Малой Вавёрцы. І мястэчка, і касцёл былі знішчаны падчас вайны 1654-67 гадоў з Масковіяй. Касцёл мураваны з цэглы на высокім фундаменце з каменя. Пабудаваны ў форме крыжа. Даўжыня 41,15 метра, шырыня 19,7 метра. Даўжыня касцёла 35 метраў. Максімальная вышыня скляпення — 11 метраў, у бакавых нефах — 7 метраў. Касцёл мае дзве вежы, вышыня якіх складае 44 метры. У левай вежы знаходзяцца два званы. Будынак уяўляе сабой дзвюхвежавую трохнефную базіліку з прамавугольнай у плане апсідай, якую фланкуюць дзве невялікія сакрысціі, і трансептам, крылы якога ўтвараюць пяцігранныя ў плане капліцы. Галоўны фасад, завершаны маленькім неабарочным франтонам, фланкаваны дзвюма пяціяруснымі (апошні ярус пяцігранны, ніжэйшыя — чацверыковыя) вежамі-званіцамі, увенчанымі фігурнымі неабарочнымі купаламі з глаўкамі. Фігурны неабарочны франтон завяршае і сцяну цэнтральнай навы. У касцёле знаходзяцца дзве сакрыстыі, старая (яшчэ ад папярэдняга касцёла) і новая. Касцёл абгароджаны мурам з каменя, а ад паўднёвага боку з цэглы. https://be.wikipedia.org

Касцёл пад тытулам св. Міхала Арханёла быў заснаваны тут у 1609 годзе па фундацыі віцебскага ваяводы Яна Завішы пасля яго навяртання з кальвінізму. Драўляную святыню пабудавалі на маляўнічым пагорку на левым беразе ракі Дзітвы. Апошні драўляны касцёл быў пабудаваны ў 1703 годзе у стылі барока на сродкі шляхціча Шэмета, дзедзіца Дзітвы. Уваход на касцёльны ўчастак, абнесены бутавай агароджай, пазначала трохпралётная каменная брама, над якой узвышалася драўляная двух’ярусная чацверыковая вежа-званіца. Помнік архітэктуры неараманскага стылю. Манументальны храм збудаваны з жоўтай вонкавай цэглы паводле канона трохнефавай дзвюхвежавай базілікі, з трансептам і пяціграннай апсідай, да якой прымыкае складаная сістэма аб’ёмаў сакрыстый. Галоўны фасад пад трохвугольным франтонам фланкаваны чатырох’яруснымі тэлескапічнымі вежамі-званіцамі, увенчанымі гранёнымі спічакамі з люкарнамі. Шматаб'ёмная прасторавая кампазіцыя мае дынамічнае нарастанне ад нізкіх сакрысцій, гранёнай апсіды, крылаў трансепта да яе вертыкальных дамінантаў — дзвюх вежаў з шатровымі завяршэннямі. Крылы трансепта і апсіда паніжаны да ўзроўню бакавых нефаў, усе аб’ёмы накрыты двухcхільнымі (над апсідай і сакрыстыямі з вальмамі) бляшанымі дахамі. Уваход на галоўным фасадзе вылучаны высокім парталам, акном-ружай, галерэяй. Над алтарным франтонам узведзена стромкая сігнатурка. Цаглянай муроўкай выкананы элементы архітэктурнага дэкору: лапаткі, аркатурныя фрызы, ліштвы адзіночных і здвоеных арачных аконных праёмаў, профілі і раскрапоўкі. Касцёл св. Міхала дзейнічаў увесь час, нават калі тагачасны пробашч кс. Стэфан Гародка быў арыштаваны і зняволены, парафіяне прыходзілі ў свой касцёл, маліліся, спявалі. З пачатку 1960-х пробашчам тут быў а. Казімір Шаняўскі. У 1970-я касцёл у Белагрудзе быў залічаны да помнікаў архітэктуры.